باغ ایرانی یکی از مهم‌ترین سبک‌های باغ سازی و معماری منظر در جهان شناخته شده است. باغ در ایران از سالهای دور مورد تحسین و تمجید سایر ملل و اقوام بوده، که حتی با گذشت زمان، از این تاثیر چیزی کاسته نشده است. تقلید ملل مختلف از باغ ایرانی به دوران مشخصی از تاریخ ایران که مراودات فرهنگی بیشتر بوده است ، باز می‌گردد . در این مقاله سعی داریم با تاریخ باغ در ایران شما را بیشتر آشنا کنیم. لطفا دقایقی با لادر همراه باشید.
تاریخ باغ در ایران
طرح باغ و تاریخ باغ در ایران غالبا آمیزه ای است از سبک معماری و باغ‌سازی پیش از اسلام و شیوه‌ی معماری سده‌های بعد که ویژگی های کلی معماری ایرانی را داراست و با نام معماری اسلامی شناخته می شود و برخی تاثیراتی که از معماری و باغ سازی کشورهای دیگر پذیرفته است.
شکل باغ در ایران از دیرباز تاکنون با چگونگی طبیعت و هوا و میزان آب متناسب بوده است. پدیده‌ی باغ‌سازی از زمان‌های دور در کشور ما وجود داشته و نقوش برکه‌ی آب و درخت‌زار بر روی سفال پیدا می‌شد.
بسیاری از پژوهشگران، پاسارگاد را کهن‌ترین باغ ایرانی می‌دانند. این پژوهشگران استدلال‌های محکمی برای این نظر خود دارند، یافته‌هایی مانند حوضچه‌ها، جوی‌ها و تک‌بناهایی که در محدوده باغ سلطنتی ( هخامنشی ) وجود دارد.
به عقیده آنان باغ پاسارگاد به دستور شخصی کوروش کبیر ساخته شده و وی نوع کاشت درخت ها، شیوه معماری و هندسه تشکیل دهنده‌اش را مشخص کرده است. پس از کوروش دیگر پادشاهان هخامنشی به ساخت باغ هایی با این ساختار ادامه داده‌اند. گزنفون مورخ یونانی از ساخت باغ سلطنتی در زمان کوروش دوم با ویژگی‌های خاص هندسی خبر می‌دهد که بسیاری آن را الگوی باغ‌های کاملا هندسی ایرانی می‌دانند. اردشیر دوم هم به دنبال دیگر پادشاهان هخامنشی دست به ساخت باغ در ایران، در کنار حاشیه رودخانه شائور زد.
تاریخچه باغ در ایران
از طرفی برخی پژوهشگران دیگر شاهد قدیمی‌ترین باغ ایرانی را درفش شهداد می‌دانند! این درفش در سال 1348 در کاوش‌های باستانی در شهداد کرمان کشف شد و قدیمی ترین درفش برنزی جهان شناخته شد.
قدمت آن بین 3500 تا 3200 سال قبل از میلاد تخمین زده شده است. بر روی این درفش در مقابل الهه، تصویر 3 زن وجود دارد در زیر این نقوش باغ مستطیل شکلی مورد توجه قرار گرفته، که در آن درخت خرما روییده است.
تاریخچه واژه باغ در ایران
در زبان فارسی باستان از کلمه ” پارایدائزه ” به معنی “حصار” که برای نامیدن نوعی از باغ که محصور است، استفاده شده است.
در طول زمان کلمه “پارایدائزه” از فارسی میانه حذف شد و کلمه bāy ( در تاجیکستان امروز bāg ) جای آن را گرفت. در سده‌های بعد در فارسی نو، واژه “باغ” جایگزین واژه پیشین شد.
در زبان فارسی نو، کلمه‌های بسیاری به عنوان مترادف باغ در ایران وجود دارد. همچون: گشن، گلستان، بوستان، بُستان.
تاریخ باغ در ایران دردوره‌های متفاوت سلطنتی
الگوی باغ‌سازی بعد از هخامنشیان نیز ادامه داشت و بقایایی از این نوع باغ‌ها متعلق به دوره اشکانیان و ساسانیان نیز کشف شده است. قدیمی ترین سندی که از دوران ساسانیان باقی مانده، نقش برجسته شکار خسرو پرویز در طاق بستان است. این نقش برجسته تقریبا هندسه باغ ایرانی را نمایش می دهد.
پس از آن، می‌توان به تیمور اشاره کرد. او یکی از شاخص‌ترین پادشاهان ایران در زمینه ساخت باغ ایرانی بود، هرچند از این دوره باغ‌هایی باقی نمانده است. اما کاخ رستم بن عمر شیخ در اصفهان نمونه بسیار خوبی برای معرفی می‌باشد.
صفویان را هم می‌توان از سازندگان قهار باغ در ایران نامید! در این دوره در اکثر شهرهای ایران باغ‌سازی در ابعاد وسیع و هماهنگ با ساختار کلی شهر را می‌توان مشاهده کرد.
پس از دوره صفویه جنگ‌ها داخلی و خارجی فعالیت‌های عمرانی در کشور را دچار اختلال کرد. اما باز هم با وجود این شرایط باغ‌هایی با الگوی معماری ایرانی ساخته شد، که می‌توان به باغ جهان‌نما در شیراز، باغ دولت در یزد و باغ کلات‌نادری اشاره کرد.
در دوره قاجاریه باغ‌سازی در تهران توسعه یافت. اما این باغ ها بیشتر به درباریان اختصاص داشت.
باغ‌ها در دورهای سلطنتی
ارزش وجودی باغ در ایران
اگر شما در باغ‌های ایرانی جریان و زندگی را خواهید یافت، گیاهان و گل‌ها، آبهای جاری، بخشی از زیبایی‌های این نوع باغ می‌باشد که با طراحی استادانه و منظم آن مجموعه‌ای ماندگار در طول تاریخ را بوجود آورده است. به گونه‌ای که این معماری و ساختار در میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.
این باغ‌ها گوشه‌ای از بهشت بر روی زمین می‌باشند. قدم‌زدن در کنار آبهای روان، دیدن آبشارهای زیبا، نوازش طبیعت زنده، درختان سربه فلک کشیده و چشم‌انداز بنا و یا کاخ ساخته‌شده در باغ، حس و حالی وصف‌نشدنی و تفریحات سالم برای بدن شما را همواره رقم خواهد زد.
معروفترین باغ‌ها در ایران
همانطور که می‌دانید باغ‌های زیبا و وصف ناشدنی در ایران پهناور و عزیزمان به وفور وجود دارد و از اینرو یکی از مناطق گزدشگری و جذب توریست بشمار می‌آیند. در ادامه شرکت لادر برخی از این مناطق خاطره‌انگیز را به شما یاداور خواهد شد. خرسندیم از اینکه همچنان با ما همراه هستید.
1-باغ شازده ماهان کرمان
باغ شاهزده ماهان یک نمونه‌ی تمام عیار از ساخت باغ در ایران است. این باغ زیبا در دل کویر با هنرمندی و مهندسی زیبای که دارد، به باغی سرسبز تبدیل شده است. این امارت که در فهرست یونسکو قرار دارد، از پربازدیدترین مکان‌های توریستی ایران نیز به شمار می‌رود. پس از طی یک ساعت مسیر کویری از کرمان، به باغی خواهید رسید، که از بدو ورود خود را در بهشتی رویایی می‌یابید. باغ شازده در مسیر جاده‌ی ابریشم قرار گرفته و محل مناسبی برای احداث یک باغ اشرافی بوده، که مهندسی آّب ایران را در آن دوره به رخ بکشد. نوع معماری باغ گویای این بوده که این باغ سکونت‌گاهی تفریحی بوده است.
باغ شازده کزمان
قرار گرفتن آن در زمینی شیب‌دار موجب ساخت جویبارهایی پر از پله و آبشار گونه در باغ شده است. از ویژگی‌های آبنمای این باغ در ایران، وجود فواره‌هایی است، که تنها با نیروی پتانسیل آب و جاذبه همیشه در جریان هستند و نمای زیبای باغ را دو چندان می کنند.
2- باغ دولت آباد در یزد
باغ دولت آباد یزد در محله‌ی چهار منار قرار دارد. از قدیمی‌ترین باغ‌های یزد و در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. برای تامین آب و ساخت این باغ قناتی به طول 65 کیلومتر حفر شده، که از طریق آن آب از مهریز به باغ دولت آباد آورده شده است. این باغ در ایران به قدری پر آب بوده، که برای تماشای فواره‌های و جوی‌های آن به باغ می‌آمدند. هنوز هم حوض‌های پرآّب و متعددش احساس سرزندگی را در بازدید‌کنندگان متبلور می‌کند.
3- ارم شیراز از زیباترین‌های باغ در ایران
شیراز شهری پر از باغ‌های دلنشین و زیبا است. اما باغ ارم با درخت‌های نارنج خوش‌عطر و سروهای همیشه سبزش از تمام باغ‌های شیراز چشم‌نوازتر و دلنشین‌تر است. باغ ارم که اکنون از سایت‌های گردشگری شیراز است.
علاوه بر ساختار زیبایی که دارد، عمارتی بینظیر در دل آن قرار گرفته، که از نظر معماری و طراحی داخلی شگفت‌انگیز است. هنوز هم بسیار الهام بخش خواهد بود. باغ ارم که ساخت آن به دوره‌ی سلجوقیان باز می‌گردد. پس از آن بارها بازسازی شده در جمع باغ‌های ثبت‌شده در یونسکو جای دارد.
باغ ارم در دسته‌ی باغ کوشک‌ها قرار می‌گیرد و زمینی مستطیل شکل دارد. دور تا دور آن را دیوارهای گلی پوشانده‌اند. عمارت و اندرونی باغ در ارتفاعی بالاتر از سطح باغ قرار گرفته اند، تا دید کلی به باغ داشته باشند. استخر بزرگی در جلوی عمارت وجود دارد، که ابهت و جلال زیادی به عمارت می‌بخشد و بازتابی کامل در آن ایجاد می‌شود. در امتداد استخر جوی آبی در جریان است که آب آن با عبور از حوضخانه در جوی‌های دیگر تقسیم می‌شود.
4- باغ فین کاشان
باغ فین کاشان یکی دیگر از جلوه‌گاه‌های هنر معماری و طراحی ایران است. این باغ که با دیوارهای بلند احاطه شده است. از مشهورترین باغ در ایرانخواهد بود که به ثبت جهانی یونسکو رسیده است.
بنای اولیه این باغ ارتباط تنگتنگی با تمدن تپه سیلک دارد. اما قدمت شکل کنونی این باغ به دوران آل بویه می‌رسد. ساختمان فعلی آن در دوره‌ی شاه عباس صفوی ساختند. باغ فین کاشان در مجموعه‌ی خود بناهای بسیاری از جمله عمارت سر در، کوشک صفوی، برج، حمام‌ها، عمارت اصلی، هشتی ورودی و اتاق شاه نشین را دارد. طراحی باغ نیز احتمالا توسط شیخ‌بهایی و یا غیاث‌الدین جمشید کاشانی انجام شده است.
طراحی باغ فین و استفاده از جوی‌های آب، استخر، درختان تنومند و گیاهان ظاهری زنده با این باغ بخشیده و نقاشی‌های زیبای سقفی و دیواری خارج از محور تقارن در انتهای باغ فضای باغ را آذین بخشیده است.
باغ فین کاشان در ایران
سخن پایانی:
مجموعه لادر امید دارد که در این مقاله توانسته باشد شما را با تاریخچه باغ در ایران بیشتر آشنا کرده باشد. از اینکه نظرات خود را در اینجا با ما به اشتراک می گذارید متشکریم.
ما را در صفحه اینستاگرام لادر جکوزی دنبال کنید تا سفری بیادماندنی‌تر و خاطره‌انگیزتر را در کنار عزیزانتان تجربه کنید.
“لادر همواره در کنار شما خواهد بود و برای شما بهترینها را آرزومند است.”
